Nếu như 2018 là năm “hoàng kim” của giới startup, khi các quỹ đầu tư đua nhau rót tiền vào hàng loạt những cái tên đình đám, đánh cược vào cuộc chơi mà người thắng sẽ có tất cả, thì 2019 chắc hẳn cũng là một năm đáng nhớ không kém.
Năm ngoái, cú “ngã ngựa” của startup chia sẻ văn phòng WeWork tại Mỹ có định giá lên đến 47 tỷ USD, sau vài tuần rớt còn chưa đến 10 tỷ USD và phải huỷ IPO đã mở màn cho “bóng ma” – nổ bong bóng dot-com lần thứ 2 (2.0) xảy ra.
Theo báo cáo của quỹ đầu tư mạo hiểm Cento Ventures, năm 2019, khu vực Đông Nam Á đã thu hút được 7,7 tỷ USD vào lĩnh vực khởi nghiệp công nghệ, giảm tới 36% so với con số 12 tỷ USD vào cùng kỳ năm 2018.
Trong đó, số vốn đổ vào các startup công nghệ tại Việt Nam chiếm 18% toàn Đông Nam Á, trong khi của Singapore là 17%. Trong năm này, các startup Việt Nam đã có nhiều thương vụ gọi vốn lớn lên tới hàng trăm triệu USD như của MoMo, VNPAY… Tuy nhiên, nhìn về tổng thể, các startup còn lại chỉ gọi được 670 triệu USD, ít hơn khá nhiều so với năm 2018 (gần 900 triệu USD). Thực tế này cho thấy cuộc đua khởi nghiệp đã bước vào giai đoạn chắt lọc, nhiều ngành nghề mới nổi cũng dẫn theo sự thoái trào của nhiều loại hình kinh doanh đã cũ kỹ và tốn tiền của các nhà đầu tư.
Tuy nhiên, khi dòng vốn đầu tư startup chưa kịp phục hồi, dịch bệnh Covid-19 đã bất ngờ ập đến tạo ra “khủng hoảng kép”. Đứng trước khủng hoảng kép, nhiệm vụ của các startup là phải tự tồn tại. Với các nhà sáng lập có dự định khởi nghiệp trong năm nay cần cân nhắc kĩ lưỡng, bởi tình hình kinh doanh sẽ khó khăn và nguồn vốn đầu tư cho startup bị cắt giảm mạnh, do chính nhà đầu tư cũng đang rất khó khăn.
Trong khi đó, các startup đang hoạt động cần tìm giải pháp sinh tồn, kiếm được tiền, chứng minh được mô hình kinh doanh.
Vậy làm sao một số startup vẫn có thể tăng trưởng và phát triển liên tục, vẫn gọi được vốn đầu tư trong mùa dịch?
Hội Thảo: HÀNH TRÌNH KHỞI NGHIỆP – XU HƯỚNG CHUYỂN DỊCH MÔ HÌNH KINH DOANH đã được tổ chức với sự chia sẻ của các diễn giả, là các founder / co-founder của các startup chất lượng.
TOPIC 1: TỔNG QUAN HÀNH TRÌNH KHỞI NGHIỆP VÀ XU HƯỚNG CHUYÊN DỊCH MÔ HÌNH KINH DOANH – Mr Ngọc Ngô, Founder / CEO, Babuki Consulting
– Thời kỳ VUCA (Volatility – Uncertainty – Complexity – Ambiguity)
+ Sự chuyển dịch của công nghệ, sự phát triển của các nền tảng online,… đang đe dọa nhiều ngành kinh doanh truyền thống
+ Covid19 xảy ra –> giãn cách xã hội –> ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh của đa số các lĩnh vực, nhất là các ngành hàng không, du lịch, FnB (nhà hàng, café)
+ Các startup công nghệ lớn cũng bị ảnh hưởng khá nghiêm trọng, nhất là các nền tảng công nghệ –> giảm khách hàng, doanh thu sụt giảm lớn.
Uber, Airbnb,… đã phải cắt giảm tới 25% tổng số lượng nhân sự để giảm chi phí vận hành
+ Vẫn có một số startup gọi vốn thành công, bất chấp Covid19: SieuViet, Propzy, OnPoint, BetaMedia, F88, Thuocsi.vn, JobHopin, Waves, Jupviec.vn, eDoctor, Bizzi,…
– Hành trình khởi nghiệp:
+ Mô hình kinh doanh (Business Model) là bước tiếp theo sau ý tưởng kinh doanh trong hành trình startup
+ Trong hành trình khởi nghiệp, các startup đa số sẽ cần gọi vốn đầu tư ở các giai đoạn khác nhau và từ các nhà đầu tư khác nhau
Giai đoạn đầu: Gia đình, bạn bè, tài trợ,…; Nhà đầu tư cá nhân, quỹ đầu tư nhỏ
Giai đoạn giữa: Quỹ đầu tư mạo hiểm (VC)
Giai đoạn sau: Ngân hàng đầu tư, Quỹ PE (quỹ đầu tư tư nhân dành cho các công ty chưa niêm yết),…
– Sự chuyển dịch của mô hình kinh doanh:
+ Câu chuyện của Kodak và Fujifilm:
Kodak từng dẫn đầu thị trường cuộn phim cho máy ảnh. Tuy nhiên, Kodak đã không kịp thích ứng với sự thay đổi: xu hướng thị trường ảnh kỹ thuật số –> Khủng hoảng và thoái trào. Trong khi đó, Fujifilm, có những sự chuẩn bị tốt hơn với sự thay đổi: đã mở rộng các lĩnh vực kinh doanh qua các lĩnh vực kinh doanh mới, giảm sự phụ thuộc vào lĩnh vực phim cho máy ảnh.
+ Ngoài ra còn có câu chuyện thành công / thoái trào của nhiều thương hiệu khác
Google vs. Yahoo
iPhone (Apple) vs. Blackberry, Nokia,…
Điện máy xanh (TGDD) vs. Điện máy Trần Anh (HN)
+ Nhiều tập đoàn đã chuyển dịch mô hình thành công
IBM đã thoái vốn khỏi mảng máy tính xách tay (laptop) khi chuyển giao cho Lenovo để tập trung vào mảng khách hàng doanh nghiệp (B2B): phần cứng, hạ tầng,… Microsoft với sự lãnh đạo của Satella đã thúc đẩy nhanh hơn mảng khách hàng doanh nghiệp B2B cũng như lĩnh vực điện toán đám mây: Microsoft Cloud (Azure)
– Sự chuyển dịch sang mô hình kinh doanh nền tảng:
+ Mô hình kinh doanh truyền thống (hình ống)
Sản phẩm sẽ đi từ nhà cung cấp nguyên liệu –> Nhà sản xuất –> Nhà phân phối –> Nhà bán lẻ –> Người tiêu dùng (Công đoạn Nhà phân phối có thể có một hoặc vài đơn vị liên quan)
Các đơn vị theo mô hình kinh doanh truyền thống thường có tài sản hữu hình / cố định lớn. Ví dụ: General Motors,…
+ Mô hình kinh doanh nền tảng:
Giảm bớt các đơn vị trung gian (nhà phân phối / nhà bán lẻ); Tài sản hữu hình chiếm tỷ lệ nhỏ, Ví dụ: Airbnb, Google,…
+ Phân loại các nền tảng:
. Nền tảng đổi mới: tạo điều kiện phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới, bổ sung, như ứng dụng cho PC hoặc điện thoại thông minh. Microsoft Windows, Google Android, Apple iOS và Amazon Web Services
. Nền tảng giao dịch: là trung gian hoặc “chợ” (marketplaces) trực tuyến giúp người tham gia có thể trao đổi hàng hóa và dịch vụ hoặc thông tin. Google Search, Amazon Marketplace, Facebook, Tencent Wechat, Alibaba Taobao marketplace, Uber và AirBnb
+ Sự tiến hóa mô hình kinh doanh nền tảng:
Tăng trưởng đột phá có thể đến từ
. Tăng trưởng 1: Dung lượng thị trường. VD: Apple, Amazon
. Tăng trưởng 2: Phân phối. VD: Zynga – Facebook, Paypal – Ebay, AirBnb – Craigslist
. Tăng trưởng 3: Lợi nhuận gộp cao. VD: Amazon – AWS
. Tăng trưởng 4: Hiệu ứng mạng lưới. VD: FB Messenger, WhatsApp, AirBnb, Uber
TOPIC 2: FUTURE OF WORK – XU HƯỚNG TỰ ĐỘNG HÓA CỦA LĨNH VỰC TÀI CHÍNH TRONG TRẠNG THÁI BÌNH THƯỜNG MỚI – Mr Nghĩa Vũ, Co-Founder / CEO, Bizzi
– Bizzi – startup cung cấp các giải pháp xử lý tự động hóa đơn điện tử tại Việt Nam
– Cụ thể, Bizzi tập trung vào việc giúp kế toán tự động hóa các quy trình tài chính như:
+ Tự động lấy/tải hóa đơn điện tử từ email;
+ Tự động kiểm tra các thông tin hóa đơn;
+ Tự động đối chiếu với Hệ thống tra cứu hóa đơn của Thuế;
+ Tự động chiết xuất dữ liệu để import vào các phần mềm kế toán thông dụng FAST, MISA, VACOM;
Tuân thủ và lưu giữ sổ sách bằng công nghệ RPA (tự động hóa quy trình robot).
– Với công nghệ này, Bizzi giúp cắt giảm 50% chi phí và 80% thời gian mà các doanh nghiệp dành cho các quy trình tài chính hàng ngày.
+ Hiện tại, Bizzi phục vụ chủ yếu các doanh nghiệp vừa và nhỏ, một số doanh nghiệp quy mô lớn và các công ty kế toán. Ra đời vào cuối năm 2019, startup này có hơn 200 khách hàng tin dùng bao gồm: DKSH, Thực phẩm 3A, GS25, Parker Randall, Proship.vn…
+ Tháng 05/2020: Bizzi đã hoàn tất việc nhận đầu tư từ Quỹ 500 Startups.
TOPIC 3: KHỞI NGHIỆP: MÔ HÌNH KINH DOANH MỚI TRONG MỘT NGÀNH (HOA) TRUYỀN THỐNG VÀ THỦ CÔNG VỚI NHIỀU THÁCH THỨC – Mr Tuấn Ngô, Founder / CEO, Xinhtuoi.Online

– Tổng quan thị trường:
+ Việt Nam với dân số trẻ, và rất chú trọng đến các mối quan hệ trong xã hôi như gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, nhân viên – sếp, hàng xóm, đối tác, khách hàng… và việc giữ gìn các mối quan hệ cũng trở thành đặt trưng của văn hóa Việt Nam.
+ Mỗi năm, hoa và quà tặng được sử dụng rất nhiều, không chỉ vào các dịp lễ đặc biệt và kể cả các ngày bình thường. Doanh thu ngành hoa và quà tặng vào khoản 300 triệu USD mỗi năm, và tăng trưởng mỗi năm vào khoản 10-12%.
+ Và trong thời gian gần đây, thị trường TMĐT của Việt Nam đang phát triển rất rầm rộ bằng việc ra mắt và cạnh tranh mạnh mẽ giữa các ông lớn như Lazada, Tiki, Shopee, Adayroi, Sendo… tạo nên một thị trường kinh doanh trực tuyến đầy tiềm năng, thay đổi hành vi mua sắm của đại đa số người dân ở thành thị và kể cả ở nông thôn. Giờ đây, việc mua sắm trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết.
+ Tuy nhiên, thị trường vẫn đang thiếu vắn một trang thương mại điện tử cho mảng hoa tươi và quà tặng (gọi là hoa – quà tặng).
– Và đó là lý do Xinh Tươi Online ra đời:
+ Xinh Tươi Online được xây dựng trên nền tảng công nghệ hiện đại, ứng dụng Công nghệ AI (dựa trên Google Cloud Platform) để giúp việc vận hành được tự động hóa hơn 80%. Hệ thống dựa trên các hình sản phẩm các shop đăng tải để phân tách thành nhiều thuộc tính một cách tự động bằng AI Vision, giúp giảm thiểu chi phí nhân sự và giúp khách hàng tìm kiếm bằng ngôn ngữ tự nhiên thân thuộc.
+ Hiện tại, sàn có 372 nhà cung cấp đã đăng ký (trong tổng số 3,000 cửa hàng hoa trên toàn quốc), cung cấp 15,000 sản phẩm.
+ Định hướng Xinh Tươi Online là Sàn TMĐT hoa và quà tặng lớn nhất Việt Nam, với doanh số ước tính mỗi năm vào khoảng 200 triệu USD mỗi năm
TOPIC 4: KINH DOANH BỀN BỈ: XÂY DỰNG ĐỘI NGŨ LỚN MẠNH, CÔNG TY TRƯỜNG TỒN, THÀNH CÔNG BỀN VỮNG – Mr Vũ Vương, Co-Founder / CCO, Thuocsi.vn
– Tổng quan Thuocsi.vn:
+ Thuocsi.vn là platform hàng đầu trong phân phối các sản phẩm dược phẩm và chăm sóc sức khỏe tại Việt Nam, kết nối rất nhiều nhãn hàng / nhà cung cấp với khách hàng (nhà thuốc,…)
+ Startup có thể làm các nhà thuốc (khách hàng chính của Thuocsi) có thể lên online mà ngay cả các tập đoàn phân phối lớn (Zuellig / DKSH) cũng không thực hiện được.
+ Trong giai đoạn này thì công ty đã huy động thành công 2.5 triệu USD trong vòng Seria A từ Sequoia Capital Ấn Độ và Genesia Venture.
– Kinh doanh bền bỉ: Xây dựng đội ngũ lớn mạnh; Công ty trường tồn; Thành công bền vững.
+ Ước mơ lớn:
Sai lầm của các anh em startup với các nhà sáng lập thuần về công nghệ: Quá chú tâm vào hiện tại; Đánh giá thấp về dài hạn.
Ước mơ lớn: Thành công bền vững đến từ “tăng trưởng ổn định”
– Build to Last
+ Phục vụ những thị trường chưa từng được phục vụ
+ Công ty bền bỉ
+ Công ty cần lớn hơn cái tôi của mỗi cá nhân
+ Xây dựng đội ngũ sáng lập với các thành viên chất lượng (A Team)
PANEL DISCUSSION: CÁC YẾU TỐ THEN CHỐT CẦN LƯU Ý TRONG XÂY DỰNG MÔ HÌNH KINH DOANH, HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN VÀ GỌI VỐN ĐẦU TƯ CỦA CÁC STARTUP
Các diễn giả thảo luận tại hội thảo Chuyển đổi số và chuyển dịch công nghệ trong lĩnh vực Bán lẻ