Thị trường thiết bị y tế Việt Nam: Nền tảng cạnh tranh

Thị trường Thiết bị y tế Việt Nam có nhiều không gian và cơ hội để phát triển. Đón đầu làn sóng chuyển dịch sản xuất ngày càng rõ ràng trong đại dịch COVID-19, Việt Nam là thị trường tiềm năng đối các công ty trong nước và với cả các công ty đa quốc gia.

Cùng chúng tôi tìm hiểu những yếu tố tạo nên nền tảng cạnh tranh của thị trường Thiết bị y tế tại Việt Nam qua bài viết dưới đây.

Bối cảnh thị trường Thiết bị y tế

Nằm trên bán đảo Đông Dương ở Đông Nam Á, Việt Nam đang trong quá trình phát triển nhanh chóng, mặc dù phần lớn đất nước vẫn còn kém phát triển và tương đối khó tiếp cận.

Có thể nói công cuộc Đổi mới kinh tế bắt đầu từ năm 1986 đã tạo ra một nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa phát triển mạnh. Việt Nam là một trong những nước sản xuất dầu lớn nhất ở Đông Nam Á và là quốc gia có ngành sản xuất và công nghệ thông tin đang phát triển.

Là một nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa, Việt Nam là một trong bốn quốc gia cộng sản độc đảng còn lại trên thế giới. Sau Đổi mới, Việt Nam đã thể hiện tự do và cởi mở hơn, cụ thể là việc gia nhập ASEAN vào năm 1995 và Tổ chức Thương mại Thế giới năm 2007, điều này đã mở ra cánh cửa để tăng cường thương mại và đầu tư trong nước.

Vào tháng 12 năm 2014, Thủ tướng chính phủ đã ban hành dự thảo thông tư hướng dẫn Quyết định số 54/2014/QĐ-TTg ngày 19/9/2014, liên quan đến việc miễn thuế nhập khẩu cho các thành phần được sử dụng trong sản xuất hoặc lắp ráp thiết bị y tế tiên tiến. Cụ thể, Chính phủ miễn thuế nhập khẩu trong 5 năm kể từ ngày sản xuất / lắp ráp trang thiết bị y tế (theo quy định tại đoạn 15-100, Thông tư số 128/2013 / TT-BTC ngày 10/9/2013 của Bộ Tài chính ).

Việt Nam có nhiều điều kiện thuận lợi để trở thành một thị trường tiềm năng, thu hút đầu tư và nhiều cơ hội phát triển. Dưới đây là một số yếu tố chính tạo nên nền tảng cạnh tranh đối với thị trường thiết bị y tế tại Việt Nam

Cơ chế một cửa quốc gia – Vietnam National Single Window (VNSW)

Việt Nam đã triển khai Cơ chế một cửa quốc gia – VNSW vào tháng 11 năm 2014 với sự tham gia của chín bộ, trong đó có Cục Hải quan thuộc Bộ Tài chính. Hệ thống cho phép các bên liên quan tham gia trong thương mại quốc tế nộp hoặc gửi dữ liệu và thông tin được chuẩn hóa đến một điểm duy nhất, giúp hoạt động kinh doanh trong nước hiệu quả hơn.

Việt Nam cũng đã tham gia Cơ chế một cửa ASEAN kể từ tháng 1 năm 2018. Những nỗ lực hội nhập khu vực và thế giới tạo điều kiện cho việc phát triển thương mại của Việt Nam. Nhờ vậy Việt Nam đang đi lên như một trong những điểm đến hứa hẹn nhất cho các nhà sản xuất ở Đông Nam Á. Những điều này đều tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài.

Kể từ ngày 1 tháng 1 năm 2020, chỉ với một tài khoản trên VNSW có thể đăng ký cả giấy phép nhập khẩu cũng như giấy phép sản phẩm. Quy trình kết hợp mới được thử nghiệm từ giữa tháng 10 năm 2019, sẽ giúp quy trình đăng ký thiết bị y tế nhanh hơn và hiệu quả hơn.

Trước đây đây là hai hệ thống và quy trình riêng biệt. Trước tiên, cần phải đăng ký trên VNSW để có giấy phép nhập khẩu, sau đó tạo một tài khoản khác trên trang web của Bộ Trang thiết bị và Xây dựng Y tế (DMEC) để có giấy phép sản phẩm.

Giờ đây các công ty sẽ không bị yêu cầu thực hiện thêm bất kỳ hành động nào. Số đăng ký đã nộp trên DMEC sẽ không thay đổi vì hệ thống sẽ tự động chuyển thông tin đến VNSW.

Phân phối

Chỉ các công ty trong nước mới có thể phân phối thiết bị y tế tại Việt Nam. Do đó, các công ty nước ngoài phải bán sản phẩm của mình thông qua các nhà phân phối và đại lý Việt Nam được chỉ định. Nhiều công ty chỉ làm việc với một nhà phân phối nội địa.

Một trong những nhà phân phối hàng đầu của Việt Nam là Vinamed. Trước đây công ty này có 100% vốn nhà nước. Sau khi IPO thành công vào tháng 5 năm 2016, tỷ lệ sở hữu của nhà nước trong công ty giảm xuống còn 20%. Vinamed nắm giữ 6% cổ phần của Công ty Cổ phần Thiết bị Y tế Việt – Nhật, là đại lý độc quyền cho Hitachi, Fujifilm và Konica.

Ngoài vấn đề pháp lý, các đơn vị mua của Việt Nam, đặc biệt là trong khu vực công, thường muốn giao dịch với một nhà phân phối trong nước để dễ dàng xử lý tất cả các khía cạnh phân phối, từ giao hàng đến dịch vụ sau bán hàng và cung cấp phụ tùng thay thế.

Hiệp định thương mại

Việt Nam đứng đầu ở Đông Nam Á về số lượng hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương và đa phương, với 11 hiệp định FTA đang hoạt động và 6 hiệp định khác đang trong quá trình thực hiện. Dưới đây là các FTA sau có tầm quan trọng chiến lược đặc biệt:

Hiệp định Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA)

Hiệp định AFTA được thành lập năm 1992 và hiện bao gồm tất cả mười thành viên của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), đó là Brunei, Campuchia, Indonesia, Lào, Malaysia, Myanmar, Philippines, Singapore, Thái Lan và Việt Nam .

Hiệp định nhằm hỗ trợ sản xuất trong nước ở các nước ASEAN thông qua việc loại bỏ các rào cản thương mại và thu hút nhiều hơn nữa các khoản đầu tư trực tiếp nước ngoài vào khu vực này. AFTA áp dụng Biểu thuế ưu đãi có hiệu lực chung (CEPT) đối với hàng hóa có xuất xứ trong ASEAN, hiện mức thuế này bằng 0 đối với hầu như tất cả hàng hóa trong khu vực.

ASEAN cũng có các FTA với một số quốc gia khác ở châu Á bao gồm Trung Quốc và Ấn Độ; và một FTA kết hợp với Australia và New Zealand (AANZFTA), nhằm mục đích xóa bỏ thuế quan đối với 96% tất cả các sản phẩm giao dịch giữa các khu vực vào năm 2020.

Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP)

Hiệp định CPTPP có hiệu lực tại Việt Nam vào tháng 1 năm 2019 và tại Úc, Canada, Nhật Bản, Mexico, New Zealand và Singapore vào tháng 12 năm 2018. Tính đến tháng 1 năm 2020, Hiệp định này vẫn chưa được Brunei, Chile, Malaysia và Peru phê chuẩn. Vào tháng 1 năm 2021, Vương quốc Anh tuyên bố sẽ nộp đơn gia nhập CPTPP.

CPTPP đại diện cho hiệp định thương mại lớn thứ ba trên thế giới, sau Hiệp định Mỹ-Mexico-Canada (USMCA, trước đây là NAFTA) và Thị trường chung châu Âu. Hiệp định là sự điều chỉnh lại TPP sau khi Mỹ rút khỏi Hiệp định này vào tháng 1 năm 2017. Các thành viên CPTPP có tổng dân số hơn 500 triệu người và chiếm khoảng 13% GDP toàn cầu.

Theo CPTPP, thuế quan đối với hơn 90% hàng hóa đã được xóa bỏ, trong đó thuế quan đối với các hàng hóa khác sẽ được xóa bỏ trong vòng 12 năm. Hiệp ước cũng sẽ cải thiện khả năng tiếp cận thương mại của chính phủ, tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế kỹ thuật số và tăng tiêu chuẩn việc làm tối thiểu cho người lao động ở các nước tham gia.

Tuy nhiên, với việc đình chỉ 22 điều khoản của TPP ban đầu, bao gồm một số điều khoản liên quan đến sở hữu trí tuệ, có thể nói rằng hiệp định mới sẽ ít tham vọng hơn và tác động tích cực đến các công ty thiết bị y tế đa quốc gia về khả năng tiếp cận thị trường và quyền sở hữu trí tuệ.

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA)

Hiệp định EVFTA đã được ký kết vào ngày 30 tháng 6 năm 2019, cùng với một hiệp định bảo hộ đầu tư. Các thỏa thuận này đại diện cho thỏa thuận thương mại tự do tham vọng nhất giữa EU và Việt Nam – một nền kinh tế mới nổi.

Nghị viện Châu Âu đã phê chuẩn EVFTA vào ngày 12 tháng 2 năm 2020 và được Hội đồng ký kết vào ngày 30 tháng 3. Quốc hội Việt Nam đã phê chuẩn hiệp định này vào ngày 8 tháng 6 năm 2020.

EVFTA sẽ thúc đẩy thương mại song phương và tăng trưởng kinh tế giữa EU và Việt Nam. Nó sẽ loại bỏ hầu hết các loại thuế quan, tăng khả năng tiếp cận thị trường và giảm hơn nữa các rào cản kỹ thuật đối với thương mại. EU sẽ hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam để đưa ra kế hoạch thực hiện nhằm tạo điều kiện cho các cải cách cần thiết bao gồm dỡ bỏ các hàng rào phi thuế quan.

Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP)

Các cuộc đàm phán về thỏa thuận khung cho Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực (RCEP) đã bị đình trệ sau khi Ấn Độ tuyên bố rút khỏi hiệp ước thương mại này tại hội nghị thượng đỉnh RCEP được tổ chức ở Bangkok vào tháng 11 năm 2019.

Các cuộc đàm phán được kỳ vọng sẽ kết thúc vào năm 2019, mở đường cho Hiệp định có hiệu lực vào cuối năm 2020. Các cuộc đàm phán RCEP mà không có Ấn Độ có thể được kết thúc vào năm 2020, nhưng việc Ấn Độ rút khỏi Hiệp định này thể hiện một bước lùi đối với nỗ lực chống lại làn sóng chủ nghĩa bảo hộ đang gia tăng ở Mỹ và các khu vực khác trên thế giới.

RCEP sẽ có những cải tiến đáng kể so với các FTA khu vực hiện có và cần đạt được thỏa thuận về các vấn đề nhạy cảm về chính trị, bao gồm thương mại dịch vụ, quy tắc đầu tư và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, cũng như thuế quan, với mục tiêu là dỡ bỏ các rào cản thương mại đối với ít nhất 92% sản phẩm trong vòng mười năm.

Chính thức ra mắt vào năm 2012, RCEP là một dự án do Trung Quốc và ASEAN dẫn đầu. Trước khi Ấn Độ rút lui, Hiệp định có sự tham gia của 16 quốc gia, cụ thể là 10 nước ASEAN và các Đối tác Thương mại Tự do ASEAN (Úc, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và New Zealand).

Đây sẽ là hiệp ước thương mại lớn nhất thế giới với sự tham gia của gần một nửa dân số thế giới, một phần ba GDP toàn cầu và khoảng 29% thương mại toàn cầu.

Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc

Việt Nam và Hàn Quốc đã ký Hiệp định FTA Việt Nam – Hàn Quốc vào tháng 5/2015, nhằm thúc đẩy thương mại giữa hai nước với mục tiêu đạt 70 tỷ USD hàng năm.

Theo các điều khoản thỏa thuận, thuế nhập khẩu đối với tất cả hàng hóa của Hàn Quốc sẽ được Việt Nam giảm gần 90% trong thời hạn 15 năm, trong khi Hàn Quốc đồng ý giảm hơn 95% thuế nhập khẩu đối với các sản phẩm của Việt Nam.

Kết

Thị trường Thiết bị y tế Việt Nam giàu tiềm năng với nhiều cơ hội và nhu cầu ngày càng tăng do sự chú trọng đầu tư của Nhà nước cũng như hành vi của người dân ngày càng quan tâm đến chăm sóc sức khỏe. Điều này sẽ nâng cao rào cản cạnh tranh với những doanh nghiệp muốn xâm nhập thị  trường này.

Tuy nhiên, những sự thay đổi trong cơ chế của Chính phủ cũng những cơ hội được đem lại từ việc hội nhập sâu rộng hơn vào Thương mại khu vực và quốc tế của Việt Nam sẽ là sự hỗ trợ không nhỏ cho các doanh nghiệp trong thị trường Thiết bị y tế.

Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu những doanh nghiệp đang tham gia Thị trường thiết bị y tế tại Việt Nam để hiểu hơn về thị trường này ở bài viết tiếp theo!

Source: Fitch Solutions

Lược dịch và hiệu đính: Hương Bùi (Babuki)