Thị trường Thương mại điện tử Việt Nam: Cơ hội và Thách thức

Thị trường thương mại điện tử Việt Nam có rất nhiều triển vọng, dựa trên quan sát về quy mô và sức tăng trưởng đã được đề cập trong bài Tổng quan. Các xu hướng nổi bật, động lực, rào cản, cơ hội và thách thức của thị trường bán lẻ – thương mại điện tử Việt Nam được đề cập trong bài này là cơ sở để xác định cơ hội phát triển cho các tổ chức và cá nhân tham gia vào ngành như các đơn vị sản xuất, phân phối, bán sỉ/ lẻ, các sàn thương mại điện tử, các đơn vị cung cấp dịch vụ hỗ trợ kinh doanh, marketing và logistics.

Thương mại điện tử tại Việt Nam còn nhiều tiềm năng tăng trưởng

Trong năm 2017, quy mô thị trường 6.2 tỷ USD, chiếm 3,6% tổng thị trường bán lẻ. Con số này dự kiến ​​sẽ tăng vọt lên 5% vào năm 2020, với tổng giá trị là 10 tỷ USD. Theo một số báo cáo gần đây thì triển vọng tăng trưởng của thương mại điện tử còn lớn hơn (một phần vì tác động của dịch Covid-19), quy mô thị trường có thể đạt tới 13-15 tỷ USD trong năm 2020 này.

Dự báo tăng trưởng hàng năm 41% trong giai đoạn 2020-2025, gấp 4 lần mức tăng trưởng của thị trường bán lẻ (10.7%). Và đặc biệt tiềm năng ở các khu vực nông thôn, các tỉnh / thành ở ngoài TP HCM, HN – những địa bàn mà cách thức kinh doanh truyền thống khó có thể tiếp cận.

Thực phẩm / Bách hóa (Grocery) 44% và hàng điện tử 17% (Electronics & Application) là 2 mảng chiếm tỷ trọng lớn nhất. Theo sau là đồ dùng sử dụng trong gia đình (Home & Garden) và các Sản phẩm chăm sóc sức khỏe và làm đẹp (Health & Beauty) với 9% thị phần.

Xu hướng thị trường bán lẻ & thương mại điện tử Việt Nam

1. Gia tăng việc mua sắm qua di động

Vào năm 2017, 72% các trang web thương mại điện tử ở Đông Nam Á đã được truy cập từ thiết bị di động. Tuy nhiên, tỷ lệ chuyển đổi (từ truy cập thành mua sản phẩm) trên máy tính cao hơn 1,7 lần so với thiết bị di động.

Tại Việt Nam, năm 2015 được đặc trưng bởi sự bùng nổ trong thương mại di động sau khi các nhà khai thác thương mại điện tử đầu tư đáng kể vào việc tạo ra các phiên bản trang web trên thiết bị di động. Tuy nhiên, chỉ có 15% nhà khai thác thương mại điện tử có trang web di động vào năm 2017.

Mặc dù thương mại di động chưa mang lại lợi nhuận lớn cho các nhà khai thác, nhưng nó đáng được xem xét nghiêm túc trong tương lai, đặc biệt là trong khi thuê bao mạng di động (3G và 4G) tăng và tỷ lệ thâm nhập điện thoại thông minh cao hơn.

2. Thương mại điện tử dần trở nên phổ biến

Thương mại điện tử của Việt Nam đã chứng kiến sự xuất hiện của một số chợ điện tử như Lazada, Sendo, Tiki và Shopee. Theo khảo sát trên 1.159 người dùng Internet Việt Nam của Cơ quan Công nghệ Thông tin và Thương mại Điện tử Việt Nam (VECITA), các chợ điện tử đang trở nên phổ biến. Theo khảo sát này, số lượng người dùng các trang web thương mại điện tử đã tăng từ 19% trong năm 2013 lên 41% năm 2017.

Việc sử dụng các trang web thương mại điện tử tăng từ 57% lên 76%, trong khi việc sử dụng các trang web mua theo nhóm – một loại trang web quảng cáo trực tuyến – đã giảm từ 51% xuống 24% trong cùng kỳ. Cần lưu ý rằng mặc dù số lượng trang web thương mại điện tử tăng nhanh hơn so với các trang web trên thị trường điện tử, nhưng nhìn chung chúng là phiên bản trực tuyến của các cửa hàng bán lẻ truyền thống. Do đó, mức độ phổ biến của chúng có thể không cao như bề ngoài.

Thương mại điện tử và việc mua sắm trên di động ngày càng phổ biến

Các sàn thương mại điện tử, được định nghĩa là các trang web hay ứng dụng di động của các bên trung gian (không sở hữu gian hàng), giúp người mua và người bán kết nối và thực hiện giao dịch online. Với sự phát triển mạnh mẽ của các sàn thương mại điện tử những năm gần đây, bối cảnh thương mại điện tử của Việt Nam có thể mong đợi những thay đổi đáng kể.

3. Logistics thương mại điện tử phát triển mạnh

Dịch vụ logistics thương mại điện tử tạo điều kiện thuận lợi cho việc cung cấp sản phẩm và truyền đạt thông tin theo thời gian thực về đơn đặt hàng của khách hàng. Những dịch vụ này hỗ trợ lưu chuyển hàng hóa thông qua chu kỳ giao dịch, từ đặt hàng đến thanh toán, đóng gói, giao hàng, theo dõi thanh toán và dịch vụ sau bán hàng.

Các khoản đầu tư đáng kể vào logistics thương mại điện tử dự kiến sẽ thúc đẩy hơn nữa sự tăng trưởng của ngành thương mại điện tử. Những người chơi mới đang tham gia vào thị trường, và các nhà khai thác thương mại điện tử được thành lập đang mở rộng kinh doanh sang phân khúc hậu cần. Công ty Giao Hàng Nhanh đặt mục tiêu có 2.000 cửa hàng, trong khi DHL Thương mại điện tử đang tìm cách thêm 1.000 cửa hàng vào mạng lưới điểm dịch vụ toàn quốc hiện tại tại Việt Nam vào cuối năm 2019.

Nhưng cuộc đua không chỉ là mở rộng về quy mô mà còn là về sự đổi mới. Công ty Giao Hàng Nhanh có kế hoạch tạo ra một mạng lưới các điểm thu gom tại các cửa hàng địa phương, cửa hàng tiện lợi và trong các tòa nhà. Lazada thì điều hành các trung tâm phân loại tự động tại Thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội.

Chừng nào thương mại điện tử tiếp tục phát triển với tốc độ hiện tại, logistics thương mại điện tử sẽ tiếp tục cải thiện. Đặc biệt có nhiều cơ hội để phát triển giao hàng chặng cuối tốt hơn, tức là giai đoạn mà hàng hóa được giao cho người mua.

4. Thương mại điện tử xuyên biên giới dự kiến sẽ phát triển mạnh

Số lượng tài khoản Việt Nam trên Alibaba là 500.000 vào năm 2016, với 100.000 tài khoản bổ sung mỗi năm kể từ đó. Người mua Việt Nam tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ nước ngoài với số lượng lớn hơn người mua nước ngoài tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ từ Việt Nam. Theo Hiệp hội thương mại điện tử Việt Nam, xu hướng này có thể được giải thích bằng ba yếu tố.

Thứ nhất, hàng hóa nước ngoài đa dạng hơn và có nhiều khả năng đáp ứng nhu cầu của khách hàng trong nước.

Thứ hai, các trang web thương mại điện tử của Việt Nam thường không đủ tin cậy trong khi những tên tuổi có uy tín như Amazon, Alibaba và Rakuten, được coi là đáng tin cậy hơn.

Cuối cùng, vận chuyển từ nước ngoài đến Việt Nam ít tốn kém hơn.

Một số hành động đã được thực hiện để tạo điều kiện cho Thương mại điện tử ở từ Việt Nam. Amazon đã hợp tác với Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam để cung cấp đào tạo cho người bán hàng Việt Nam về cách bán hàng hiệu quả trên Amazon.

Hơn nữa, Bộ Công Thương đã đề xuất nhiều chính sách có lợi cho Thương mại điện tử với hy vọng sẽ thúc đẩy Thương mại điện tử xuyên biên giới giữa Việt Nam và các nước khác.

Động lực cho thị trường bán lẻ – thương mại điện tử Việt Nam

1. Tăng trưởng dân số trẻ

Sự ra đời của thế hệ Z, chiếm 16% dân số, tương đương 14 triệu người vào năm 2017, dự kiến sẽ thúc đẩy thị trường thương mại điện tử của Việt Nam trong năm năm tới. Thế hệ không bao giờ biết đến một thế giới mà không có Internet này sẽ bắt đầu sử dụng thiết bị di động từ nhỏ. Millennials, chiếm 30% dân số (khoảng 30 triệu người), hiện là nhóm người mua sắm trực tuyến lớn nhất tại Việt Nam. Họ được đặc trưng bởi lối sống thay đổi và sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để cải thiện cuộc sống của mình.

2. Thu nhập tăng

Việt Nam đã chứng kiến tầng lớp trung lưu và giàu có tăng trưởng nhanh nhất so với các nước ASEAN khác. Từ năm 2012 đến 2020, phân khúc người tiêu dùng này sẽ tăng từ 12 triệu lên 33 triệu. Tầng lớp trung lưu mới đã đáp ứng các nhu cầu cơ bản và cấp thấp của mình và hiện sẵn sàng trả nhiều tiền hơn cho hàng hóa dịch vụ cao cấp. Sự tăng trưởng kinh tế này thuận lợi cho việc mở rộng thương mại điện tử về cả số lượng và chất lượng.

3. Phát triển thị trường bán lẻ

Thị trường bán lẻ của Việt Nam được coi là thị trường ưu tiên hàng đầu với độ bão hòa thị trường thấp. Việt Nam được xếp hạng khá cao trong Chỉ số phát triển bán lẻ toàn cầu (GRDI). Trong khi vẫn là một thị trường nhỏ về quy mô, Việt Nam thể hiện tiềm năng lớn cho các đối thủ nước ngoài muốn thâm nhập thị trường. Với một thị trường bán lẻ đang phát triển cùng với việc áp dụng công nghệ cao, sự tăng tốc của ngành thương mại điện tử là hiển nhiên và cơ hội cho các doanh nghiệp là rất lớn.

Chuyển đổi số cũng là một trong những động lực của thương mại điện tử Việt Nam

4. Sáng kiến của chính phủ

Quyết định số 1563 của chính phủ đã phê duyệt một kế hoạch tổng thể nhằm thúc đẩy thương mại điện tử trong giai đoạn 2016 đến 2020. Chính phủ coi thương mại điện tử là điều cần thiết để giúp các doanh nghiệp Việt Nam thúc đẩy thị trường trong nước và xuất khẩu, tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để hội nhập toàn cầu.

Các yếu tố chính của kế hoạch này bao gồm:

• Tăng cường hiệu quả của các dịch vụ hành chính của chính phủ;
• Đảm bảo 30% dân số mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến;
• Đảm bảo chi tiêu trung bình là 7 triệu đồng mỗi người mua trực tuyến;
• Tăng doanh thu từ B2C trực tuyến lên 200 tỷ đồng;
• Đảm bảo doanh thu B2B chiếm 5% tổng chi tiêu bán lẻ;
• Đảm bảo doanh thu B2B trực tuyến trị giá 30% tổng doanh thu trong năm 2020.

Để đạt được những mục tiêu này, chính phủ Việt Nam đang lên kế hoạch xây dựng khung pháp lý toàn diện cho tất cả các hoạt động thương mại điện tử. Hệ thống thanh toán thương mại điện tử quốc gia và các giải pháp thanh toán điện tử tích hợp áp dụng cho tất cả các mô hình thương mại điện tử sẽ được thành lập vào năm 2020.

Giao thông vận tải cũng như mạng lưới dịch vụ giao hàng và hệ thống xử lý đơn hàng sẽ được triển khai ở tất cả các thành phố và tỉnh trên toàn quốc. Chính phủ cũng sẽ xây dựng các cơ chế giải quyết tranh chấp và xử lý các vi phạm trong môi trường thương mại điện tử.

Cuối cùng, để tạo điều kiện mua sắm trực tuyến và thanh toán điện tử, thiết bị bán hàng (POS) sẽ được lắp đặt ở tất cả các cửa hàng bán lẻ, bao gồm các cửa hàng bách hóa, siêu thị và trung tâm phân phối hiện đại. Cuối cùng, 70% các nhà cung cấp điện, nước, viễn thông và dịch vụ truyền thông sẽ hỗ trợ thanh toán điện tử cho phí dịch vụ.

5. Chuyển đổi số

Lực lượng cuối cùng thúc đẩy thị trường thương mại điện tử của Việt Nam là sự chuyển đổi số, trong đó đề cập đến sự xuất hiện của các công nghệ mới như phân tích, di động, phương tiện truyền thông xã hội và gần đây là Internet of Things (IOT).

Sự trỗi dậy của Internet và các công nghệ thông tin khác đã giúp người Việt Nam chấp nhận mua sắm trực tuyến. Sự lan rộng của công nghệ kỹ thuật số đến tất cả các khía cạnh của xã hội loài người sẽ làm cho xu hướng này tiếp tục.

Rào cản cho thị trường bán lẻ – thương mại điện tử Việt Nam

1. Thiếu niềm tin

Thiếu niềm tin vẫn là trở ngại lớn nhất cho sự phát triển của Thương mại điện tử tại Việt Nam. Sự thiếu niềm tin có mặt trong các khía cạnh khác nhau của giao dịch, từ chất lượng sản phẩm đến dịch vụ khách hàng, bảo vệ dữ liệu, gian lận ngân hàng, giao hàng chưa hoàn thành, v.v … Sự thiếu tin tưởng này bắt nguồn từ một thị trường chưa trưởng thành và thiếu cơ sở hạ tầng công nghệ trong nước.

2. Ưu thế của phương thức thanh toán trả tiền mặt khi nhận hàng (C.O.D)

Mặc dù thị trường thương mại điện tử đang phát triển, hệ sinh thái thanh toán điện tử tại Việt Nam khá bất cập. Việt Nam vẫn là một xã hội dựa trên tiền mặt và người tiêu dùng Việt Nam thường không tin tưởng các tổ chức tài chính khi nói đến việc bảo đảm, tiết kiệm và chuyển tiền của họ. Vì lý do đó, thẻ tín dụng và ngân hàng trực tuyến không được sử dụng rộng rãi.

Hơn nữa, nhiều người tiêu dùng xem thẻ tín dụng và phí giao dịch ngân hàng trực tuyến là chi phí không cần thiết. Phí như vậy cũng có thể ngăn cản các giao dịch lớn. Từ quan điểm của các nhà khai thác thương mại điện tử, thanh toán tiền mặt khi nhận hàng dẫn đến tỷ lệ hủy bỏ cao hơn và lợi nhuận thấp hơn. Do đó, văn hóa mua hàng này sẽ tiếp tục cản trở sự phát triển của ngành thương mại điện tử của Việt Nam.

3. Cơ sở hậu cần và giao nhận kém phát triển

Việt Nam đòi hỏi một cơ sở hạ tầng hậu cần tốt hơn để hỗ trợ sự phát triển của ngành thương mại điện tử. Thông thường, các nhà cung cấp dịch vụ hậu cần của bên thứ ba và các trang web thương mại điện tử phải làm việc cùng nhau để đáp ứng nhu cầu của các đơn đặt hàng thường xuyên, quy mô nhỏ của người tiêu dùng Việt Nam.

Hơn nữa, Thương mại điện tử tại Việt Nam phụ thuộc vào số lượng lớn các chủ hàng đáng tin cậy, vì các chủ hàng không chỉ giao sản phẩm cho khách hàng mà còn thu tiền thanh toán. Do đó, hầu hết người chơi trên thị trường sử dụng kết hợp các nhóm giao hàng nội bộ và nhà cung cấp dịch vụ bên thứ ba.

Cơ sở hạ tầng về hậu cần và giao nhận chưa phát triển là một rào cản lớn với thương mại điện tử Việt Nam

Người bán trực tuyến, bất kể quy mô của họ, có xu hướng lựa chọn dịch vụ giao hàng thuê ngoài, một phần hoặc toàn bộ, để phân phối một số lượng lớn các đơn hàng đồng thời. Đầu tư hơn nữa vào công nghệ hậu cần và cơ sở hạ tầng vẫn luôn cấp thiết để giải quyết các vấn đề hiện tại như giao hàng thất bại và chi phí cao.

Cơ hội và thách thức trong ngành thương mại điện tử Việt Nam

1. Giải pháp giao hàng công nghệ cao

Nhu cầu về một quy trình giao hàng liền mạch và đáng tin cậy rất mạnh, đặc biệt là với phương thức thanh toán tiền mặt khi giao hàng đang thống trị thị trường. Do cơ sở hạ tầng ở Việt Nam còn nghèo nàn, các công ty giao hàng vẫn phải dựa vào lao động của con người để cung cấp dịch vụ của họ, điều này đặt ra nhiều thách thức.

Các công ty thương mại điện tử sẽ tiếp tục tìm kiếm các giải pháp giao hàng tốt hơn, đặc biệt là các giải pháp công nghệ cao có thể theo dõi và quản lý toàn bộ quá trình giao hàng một cách hiệu quả.

2. Thương mại điện tử xuyên biên giới B2B

So với thương mại điện tử B2C, thương mại điện tử B2B vẫn còn rất mới ở Việt Nam với một thị trường phân mảnh cao và tương đối ít người chơi. Với đèn xanh từ phía chính phủ, các công ty nước ngoài có thể cung cấp các giải pháp xuất khẩu chất lượng cao cho các doanh nghiệp vừa và nhỏ của Việt Nam muốn tận dụng cơ hội này.

3. Thị trường thương mại điện tử B2C cạnh tranh cao

Thị trường thương mại điện tử B2C Việt Nam hiện đang phải đối mặt với sự cạnh tranh khốc liệt, với những gã khổng lồ thương mại điện tử toàn cầu rót vốn đầu tư lớn để giành lấy vị trí dẫn đầu. Do đó, bất kỳ công ty nào muốn vào không gian này nên sở hữu khả năng tài chính đáng kể và có sự kiên trì để tồn tại.

4. Cơ sở hạ tầng chưa phát triển

Cơ sở hạ tầng nghèo nàn của Việt Nam, hệ thống hậu cần không hiệu quả và ưu tiên cho phương thức thanh toán tiên mặt khi nhận hàng tạo thành những cản trở to lớn cho sự phát triển của ngành thương mại điện tử. Các công ty tìm cách gia nhập ngành này sẽ phải thích nghi và đổi mới để thành công trong lĩnh vực này.

Kết luận

Được hỗ trợ bởi việc truy cập Internet ngày càng tăng, sử dụng điện thoại thông minh rộng hơn và cơ sở hạ tầng công nghệ được cải thiện, bối cảnh thương mại điện tử tại Việt Nam đã cất cánh ấn tượng trong những năm gần đây. Đặc biệt hơn, giao dịch trực tuyến B2B và B2C đã chứng kiến sự chuyển động đáng kể.

Sự bùng nổ trong thương mại điện tử này dự kiến sẽ được theo sau bởi một số xu hướng. Đầu tiên, thương mại di động có thể mong đợi tăng trưởng ổn định nhờ sự gia tăng thuê bao 3G và 4G và thâm nhập điện thoại thông minh tại Việt Nam. Trong khi đó, các chợ điện tử đang trở nên phổ biến với các nền tảng C2C như Sendo, Tiki và Shopee.

Tuy nhiên, các nền tảng C2C nổi bật nhất là các nền tảng truyền thông xã hội, nổi bật nhất là Facebook. Tất cả những xu hướng này gây áp lực lên ngành công nghiệp logistics thương mại điện tử và kêu gọi mở rộng mạng lưới và các giải pháp logistics mới. Cuối cùng, thương mại điện tử xuyên biên giới dự kiến sẽ phát triển khi chính phủ thực hiện khung pháp lý và tạo ra các ưu đãi.

Mặc dù có nhiều người chơi trong thị trường thương mại điện tử, vẫn có không gian cho người mới, miễn là họ có thể vượt qua hoặc thích nghi với các rào cản, đặc biệt là sự thiếu tin tưởng. Nhìn chung, với lối sống ngày càng tăng và sự hỗ trợ của chính phủ, bối cảnh thương mại điện tử của Việt Nam hứa hẹn cho các công ty sẵn sàng kiên nhẫn và có thể tạo sự khác biệt thành công.

Tham khảo thêm bài viết về bán lẻ/ thương mại điện tử:

Tổng quan Thị trường Thương mại điện tử Việt Nam

Babuki sẵn lòng hỗ trợ, tư vấn anh/ chị về các thông tin thị trường hữu ích, chiến lược kinh doanh và chuyển đổi số. Anh/ chị có thể bấm vào đây để gửi yêu cầu.